Jerzy Klechta: października 2015

WRÓŻBA W REALU

sobota, października 31, 2015

Chyba czekają nas przedterminowe wybory powszechne. Powiedzmy na wiosnę. Po to, aby zdobyć bezwzględną większość. Wtedy dojdzie między innymi do zmiany konstytucji.

Cel ten - patrząc z pozycji PiS - jest nie tylko pożądany. Co więcej, jego osiągniecie jest całkiem realne.

Jaki mamy krajobraz po bitwie? Ano taki, że Platforma Obywatelska została powalona na cztery łopatki, zresztą w dużej mierze na własne życzenie. Aby stanąć na czterech nogach musiałaby dokonać cudu. Cudu nie będzie. Od tego są święci.

Inne partie dopiero raczkują. Żaden to dla PiS-u przeciwnik. Zatem PiS będzie kuł żelazo póki gorące. Po to, aby poczuć smak pełnego zwycięstwa zacznie działać bezzwłocznie. PiS znajduje się na fali. Tak dzieje się po każdym sukcesie. I na tej fali spędzimy najbliższe miesiące. Ale fale zazwyczaj słabną, gdy nie ma wiatru. Taki wiatr przygotuje Jarosław Kaczyński.

Jak ten Wernyhora z "Wesela "Wyspiańskiego przewiduję co następuje.

Gdzieś wczesną wiosną odbedą się przedterminowe wybory powszechne. Po to, aby PiS zdobył bezwzględną większość. I wtedy dojdzie do zmiany konstytucji.

Konstytucja da możliwości stworzenia systemu prezydenckiego. Dopiero wówczas Jarosław Kaczyński wprowadzi się do Belwederu. Pan Duda dostanie zaszczytną funkcję. A tak ogólnie to zapanuje "ład i porządek". Będzie nam się żyło cicho i bogobojne. Wcale nie kpię, ani nie żartuję.

Nie piszę tych słów pod czyjeś dyktando, Czytam je z ust Jaroslawa Kaczyńskiego. Od dawna myślał o zbudowaniu systemu prezydenckiego. Jest "zwierzęciem politycznym". Do celu zmierza krok po kroku, konsekwentnie. Wszystkich kart na stół się nie wykłada. Polityka to nie stawianie pasjansa.

W "Weselu" Wyspiańskiego Wernyhora był przejmującym, natchnionym Wieszczem. Ale był inny Wernyhora - wędrowny starzec, grający na lirze. Ale właściwie go nie było. Był legendą. To tyle na temat wróżb, które mają podstawy się ziścić.

Człowiek

POLAŃSKI NA SZAFOT

piątek, października 30, 2015

Jest jakaś satysfakcja, oczywiście nie dla wszystkich do przyjęcia, gdy winny nagannego czynu pod względem moralnym czy karnym dynda za karę na szubienicy. Gawiedź bije brawo. Tak było w średniowieczu, bywa i dziś.

Sprawa Romana Polańskiego wyzwoliła demony. To świadczy tak jak tylko świadczyć może o tych, którzy zamiast bronić rodaka, chętnie widzieliby go na szafocie.

Szwajcaria jest krajem prawa. Za najdrobniejsze wykroczenie nie tylko grozi kara, lecz jest ona natychmiast wykonywana. Nawet za rzucenie papierka na chodniku, nie mówiąc o takich banalnych wykroczeniach jak złe zaparkowanie samochodu, czy przekroczenie szybkości choćby o 10 km – czeka błyskawicznie wymierzona kara.

Przyznaję, że w tym – jak się powiada – policyjnym kraju, którego jestem nie tylko bywalcem, czuję się pod tym względem wyśmienicie. Lepsze nawet drobiazgowe przepisy, ale przestrzegane, aniżeli takie jak u nas. Są, ale jakby ich nie było. Sąsiad huczne życie towarzyskie zaczyna po północy, a pies sąsiadki robi kupę na schodach. To tylko drobniutkie przykłady. A co powiedzieć o zabijaniu dzieci i starców, znajdujących się na przejściu dla pieszych, przez pędzące samochody.

Kilka lat temu Amerykanie zażądali od Szwajcarii ekstradycji reżysera. I oto surowa pod względem prawnym „policyjna” Szwajcaria murem stanęła w obronie Romana Polańskiego. Zarówno politycy, sąd, jak i jego sąsiedzi w szwajcarskim miasteczku.

U nas dzieje się całkiem inaczej. Rodzimej, polskiej publiczności, wśród których nie brak polityków marzyło się czy marzy nadal odesłanie Polańskiego do amerykańskiej celi więziennej.

Niech ma za swoje. To, że panienka, z którą zabawiał się seksualnie przed laty dawno mu przebaczyła czy to, że ponad 80-letni delikwent przeszedł przez te lata drogę przez mękę, nie jest ważne. Zgwałcił - na szafot. Wszyscy jesteśmy równi wobec prawa. Równi - nie równi, to trudno udowodnić, jednak w tym przypadku kara się należy. Tak sądząc pękamy z dumy. Rozpiera nas poczucie dobrze spełnionego uczynku. Niech ma za swoje. To będzie po „chrześcijańsku”.

Prawdziwie po chrześcijańsku sprawę Polańskiego potraktowała Szwajcaria. Oto argumentacja tamtejszego sądu, który odmówił jego ekstradycji do USA.

Cytuję i rodakom pod rozwagę przekazuję:

Poza rozważaniami opartymi na umowie ekstradycyjnej z USA, należy uwzględnić te wynikające z powszechnego prawa międzynarodowego oraz klauzuli porządku publicznego. Zgodnie z ich treścią, umowy międzynarodowe należy interpretować nie tylko wedle ich brzmienia, lecz również uwzględniając ducha prawa i jego celowość.

Należy je wykonywać zgodnie z zasadą lojalności i zaufania. Ochrona zaufania jest ogólną zasadą, zawartą w bardzo specyficznych formach zarówno w prawie międzynarodowym, jak i szwajcarskim, a dokładniej – w art. 9 Konstytucji Szwajcarii.

Po uwzględnieniu wszystkich aspektów przedmiotowej sprawy, dotyczącej wniosku o ekstradycję, który nie został wystarczająco poparty przedstawieniem stanu faktycznego oraz zasad wynikających dla działań państwowych z międzynarodowego porządku publicznego, wniosek o ekstradycję należy oddalić.

Roman Polański ze spokojem poddał się procedurze ekstradycji w Polsce. Nie uciekał, nie ukrywał się. Do tej pory liczył na wsparcie polityczne.

A może twórcę „Noża w wodzie” (na zdjęciu – kadr z tego filmu) obciąża również i to, że jest nie do końca polskiego pochodzenia?

Sąd krakowski 30 października roku bieżącego wydał decyzję mądrą. Najmądrzejszą z możliwych. Orzekł, że ekstradycja Polańskiego do USA jest niedopuszczalna. Wykazał błędy i stronniczość sądownictwa amerykańskiego. I na tym właśnie podlega niezawisłość sądowa. Także i przede wszystkim niezależność od polityków.

Niestety to oni, w osobie ministra sprawiedliwości podejmą ostateczną decyzję. Są tacy, którzy najchętniej już dziś wysłaliby Polańskiego na szafot.

Totalitaryzm

MIŁOŚĆ I ŚMIERĆ

czwartek, października 29, 2015

Ona - Nadieżda urodziła się w rodzinie Żydów, którzy byli chrześcijanami. Jej ojciec był prawnikiem, matka lekarką. W młodości często odwiedzała z rodzicami kraje Europy. Studiowała prawo na Uniwersytecie Kijowskim, w czasie Rewolucji Październikowej studiowała malarstwo.

On - Osip Mandelsztam urodził się w Warszawie, jako syn dobrze prosperującego handlarza wyrobami skórzanymi i nauczycielki muzyki. Studiował na Sorbonie, potem klasyczną literaturę francuską na uniwersytecie w Heidelbergu, zaś w latach 1911-1917 filozofię na uniwersytecie w Sankt Petersburgu.

Poznali się1 maja 1919 r., pobrali dwa lata później.

Połączyła ich poezja. Osip pisał w myślach, gdy skończył, wtedy prosił żonę o zanotowanie tekstu. Rola Nadii jako opiekunki twórczości Mandelsztama rosła.

Za krytykę władzy Osip został zesłany na trzy lata do Woroneża, a po krótkim okresie wolności ponownie aresztowany, skazany na łagry. Większość wspólnego życia spędzili na tułaczce. W Woroneżu pracowali dorywczo. Kiedy po wyroku odmówiono im zameldowania w Moskwie, żyli z pożyczonych, nigdy nie oddawanych pieniędzy. Nadia dorabiała zbieraniem malin, łowieniem ryb, pracą w fabryce.

Gdy Osip trafił do łagrów nauczyła się myśleć o nim jak o zmarłym „Teraz nawet nie patrzę w niebo. Jeśli zobaczę chmury, komu je pokażę?” – mówiła.

Osip kilkakrotnie podejmował próby samobójcze. Chroniła go przed stanami lękowymi, które codziennie pojawiały się o tej samej porze, w „godzinie paranoi”.

Ich przyjaciółka poetka Achmatowa tak zapamiętała ten związek: „Osip kochał Nadię wprost niewiarygodnie. Nie opuszczał jej nawet na krok. Nie pozwalał pracować. Był chorobliwie o nią zazdrosny, prosił o radę co do każdego słowa w wierszach. Niczego podobnego w życiu nie widziałam”.

W listopadzie 1933 r. Osip Mandelsztam napisał wiersz o Stalinie, który stał się wyrokiem śmierci na poecie. Oto jego fragment (w przekładzie Stanisława Barańczaka):

Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi,

Nie słychać i na dziesięć kroków, co szepczemy,

A w półsłówkach, półrozmówkach naszych

Cień górala kremlowskiego straszy.

Palce tłuste jak czerwie, w grubą pięść układa,

Słowo mu z ust pudowym ciężarem upada.

Śmieją się karalusze wąsiska

I cholewa jak słońce rozbłyska.

Wokół niego hałastra cienkoszyich wodzów:

Bawi go tych usłużnych półludzików mozół.

Jeden łka, drugi czka, trzeci skrzeczy,

A on sam szturcha ich i złorzeczy.

I ukaz za ukazem kuje jak podkowę –

Temu w pysk, temu w kark, temu w brzuch, temu w głowę.

Miodem kapie każda nowa śmierć

Na szeroką osetyńską pierś.

Stalin osobiście wydał wyrok na poecie. Nikt dotąd i nikt później nie zdobył się na taką odwagę, na takie „zbezczeszczenie” Chorążego Pokoju. Dyktator mścił się na poecie latami, aż wycieńczony, będący u skraju wytrzymałości fizycznej poeta zmarł w łagrze tranzytowym Wtoraja Rieczka (Вторая Речка) pod Władywostokiem. Jako oficjalną przyczynę śmierci podano zawał serca.

Miłość Nadieżdy do Osipa sprawiła, że celem i sensem jej życia stało się zapamiętywanie i przechowywanie poezji Mandelsztama. Każdy kolejny dzień rozpoczynała od powtórzenia wybranej partii tekstu, czujnie śledząc, czy w jej pamięci nie zaciera się skomplikowana faktura mandelsztamowskiej poezji.

Na początku lat 60. opracowała antologię poezji Osipa i przekazała na Zachód. W 1964 r. w Waszyngtonie ukazał się pierwszy dwutomowy zbiór dzieł Mandlesztama. Po spełnieniu tego obowiązku zdecydowała się na spisanie losów Osipa, jest to opowieść o mechanizmach komunistycznego zniewolenia.

W 1965 r. otrzymała jednopokojowe mieszkanie w Moskwie. W trzytomowej autobiografii Воспоминания (Wspomnienia) opisała strach i nędzę czasów stalinowskich. Pierwszy tom ukazał się w Nowym Jorku 1970, drugi w Paryżu 1972, trzeci w Paryżu 1978.

Początek światowej sławy Osipa rozpoczął się w latach siedemdziesiątych

XX w.

Osip Mandelsztam, Borys Pasternak i Anna Achmatowa to najwięksi poeci rosyjscy XX wieku. I to oni, a nie Stalin czy Putin są tą Rosją, z którą mamy się wspólnie trzymać.

Artysta

KOBIECIARZ, ANTYSEMITA, GENIUSZ

wtorek, października 27, 2015

Ryszard Wagner (1813 – 1883) budził i nadal budzi mieszane uczucia. Jest ku temu kilka powodów. Hitlerowcy przywłaszczyli sobie jego twórczość muzyczną, jako wyraz nazistowskiej ideologii. I nie bez powodów. Był antysemitą. Jak to pogodzić z jego muzyką?

Niektórzy widzieli w nim muzycznego geniusza i apostoła nowych prądów w sztuce, inni zaś upatrywali w kompozytorze artystycznego pozera i kabotyna.

Fryderyk Nietzsche tak o nim pisał: "Wagner jak dotąd gruntownie wykorzystywał wszystkich filozofów, których tylko mógł spotkać na swojej drodze w swym dyletanckim poszukiwaniu idei”.

Wagner siał wokół siebie spustoszenie. Przyjaźń, miłość, lojalność potrzebne mu były tylko po to, by mógł je podporządkować swojej twórczości. Był antysemitą pomimo żydowskiego pochodzenia. Co prawda urodził się jako syn urzędnika policyjnego, lecz prawdopodobnie był synem aktora Ludwiga Geyera, Żyda z pochodzenia, który zresztą wkrótce po śmieci owego urzędnika, ożenił się z matką Wagnera.

Wagner demonstrował skrajny antysemityzm. Wyrazem tego jest jego książka „Das Judenthum in der Musik”, odmawia w niej Żydom uzdolnień artystycznych, skutkiem czego, zdaniem Wagnera, nie mają prawa oceniać jego utworów.

Poglądy Wagnera hitlerowcy wzięli za swoje. Do przyjaciół zaliczał Józefa Gobineau, autora teorii o nierówności ras, a do Bismarcka, twórcy niemieckiej mocarstwowości, zwracał się zawsze w płomiennych słowach.

Jednocześnie Ryszard Wagner, w czasie Wiosny Ludów stanął po stronie rewolucji. Wcześniej, po upadku powstania listopadowego napisał uwerturę „Polonia”.

Od młodości był porywczy, istny wariat, pojedynkował się, brał udział w awanturach, grał hazardowo w karty.

Mając lat dwadzieścia został dyrygentem chóru w Würzburgu, wówczas też nawiązał swoje pierwsze kontakty z kobietami. Były to siostry Jenny i Augusta Reymann, nieślubne córki hrabiego Pachta. Jenny była zgrabną brunetką o marzycielskich błękitnych oczach, Augusta zaś pulchną blondynką o wyjątkowo wesołym usposobieniu. W pewien sposób dopełniały się zatem i bez żadnej żenady prowadziły wspólnie romans z młodym muzykiem. Ta grzeszna idylla trwała dopóki Wagner nie zakochał się w córce miejscowego grabarza.

Potem wybuchł romans z włoską aktorką, która zaszła w ciążę i urodziła dziecko. Rozstali się, kiedy Wagner wyjechał do Magdeburga, aby objąć stanowisko kapelmistrza operowego.

W Magdeburgu zakochał się w aktorce Minnie Planer. Była piękna, zaś Wagner nie był przystojny, a nawet był brzydki: niskiego wzrostu, z kanciastą głową i odstającymi bokobrodami. Po burzliwych przygodach obojga doszło do małżeństwa. Wtedy dopiero Wagner dowiedział się, że jego piękna żona ma nieślubne dziecko. Urodziła je w wieku 16 lat.

W następnych latach burzliwy związek nabierał coraz to nowych „skrzydeł”. Wagner – jeśli wierzyć „plotkarskim” zapisom – poza żoną miał kochankę w osobie siostry żony. Jednocześnie borykał się z trudnościami finansowymi. Za długi groziło mu nawet więzienie.

Wówczas z pomocą przyszła mu Jessie Laussot, żona fabrykanta win z Bordeaux, która ofiarowała mu swoje pieniądze i swoją miłość. Gdy nadeszła wiadomość, że opera drezdeńska zgodziła się wystawić jedną z jego oper opuścił Paryż.

W Dreźnie odniósł sukces i król Saksonii Fryderyk August IV mianował go swoim nadwornym kapelmistrzem. Niespokojny duch kazał mu wszelako zaplątać się w wydarzenia polityczne, które na czas jakiś zawiesiły jego dotychczasową karierę. Zaprzyjaźnił się z Rosjaninem Michałem Bakuninem i wziął udział w rewolucji drezdeńskiej w 1849 r. Przed zaaresztowaniem uciekł do Zurychu i tam rozpoczął nowy, ważny rozdział w swoim artystycznym życiu.

Stworzył swoje największe arcydzieło - „Tristana i Izoldę” (na zdjęciu). Natchnieniem dla niego stała się miłość do Matyldy Wesendonk, była żoną bogatego akwizytora jedwabiu. Romans trwał blisko 6 lat.

Jego opera „Tannhäuser”, którą wystawił w Paryżu, została wygwizdana. Po raz kolejny stolica Francji okazała się dla niego niegościnna. Niepowodzenie artystyczne zrekompensował flirtem z córką Liszta, Blandyną Olivier. Nie powiodło mu się także w Wiedniu, „Tristana i Izoldę” odrzucono jako dzieło niewykonalne. Kierowany dzikim antysemityzmem głosił, że stało się to w wyniku spisku żydowskiego.

Pisał: "Żydowsko-liberalna prasa usiłuje mnie zniszczyć. Nie podoba się im moja muzyka, więc szkalują mnie jako antysemitę. Trzeba mnie zniszczyć. Typowo żydowska robota".

Po dwunastu latach wygnania objęła go amnestia i wrócił w rodzinne strony. Na jakiś czas osiadł w Biebrich koło Moguncji, gdzie skomponował „Śpiewaków norymberskich”. Wtedy właśnie nawiązał czuły romans z mieszczką Matyldą Maier oraz z frankfurcką aktorką Fryderyką Mayer. Wyjechał do Wiednia, gdzie romansował z Włoszką Serafiną Mauro oraz z własną gospodynią imieniem Maria.

Fryderyk Nietzsche tak to ujął: "Pisał do swojej gospodyni w Penzingu, jakiejś małej Marii, aby czekała na niego z ogrzaną sypialnią, pościelonym łóżkiem i w różowych majtkach. Miał wówczas pięćdziesiąt lat. Wiedeńczycy są oburzeni jego niemoralnością. Ja jestem oburzony jego moralnością. Czy może być coś bardziej moralnego niż mieszczański światopogląd? Całkowita rezygnacja, szczęśliwy kompromis... Ja zaś tym się nie gorszę, bo już dawno domyślałem się, że Wagner w zasadzie lubi różowe majtki. Jak beznadziejnie mieszczańsko-niemiecki jest ten mój pierwszy zacny nauczyciel i mistrz".

Z Wiednia Wagner pojechał ponownie do Zurychu. Pieniądze wcześniej roztrwonił. Z pomocą przyszedł mu sam król bawarski Ludwik II, który zaprosił go do Monachium i umożliwił wystawienie „Tristana i Izoldy”. Sukces był ogromny. Król powołał specjalną szkołę muzyczną, propagującą idee wagnerowskie. Na jej czele stanął uczeń Wagnera - Hans Bülow.

Olbrzymie sumy, jakie Ludwik II łożył na propagowanie muzyki Wagnera, wywołały powszechną krytykę i kompozytor został zmuszony do opuszczenia Monachium. Wyjechał do Szwajcarii. To właśnie w tamtym czasie nawiązał bliskie kontakty z Nietzschem, które potem zamieniły się w obopólną nienawiść.

Niewykluczone, że przyczyną tej nienawiści była druga córka Liszta, Cosima, żona Hansa Bülowa, w której kochał się także Nietzsche. Za czas jakiś piękna Cosima została żoną Wagnera, urodziła mu dwie córki i syna Zygfryda. Swój nowy związek Wagner zalegalizował w 1870 r. W początkach lat siedemdziesiątych kompozytor znalazł protektora w osobie kanclerza Prus, Otto Bismarcka.

Ostatnią w życiu miłością zapłonął do Judyty Mendez, córki francuskiego poety Teofila Gautiera. Judyta także była poetką, a poza tym zajmowała się krytyką muzyczną. Entuzjastycznie recenzowała utwory Wagnera.

Pod koniec lat siedemdziesiątych jego burzliwe życie zaczęło słabnąć. Muzykę Wagnera kochano i nienawidzono. Tak pozostało do dziś. Czczono go jako symbol germańskiej muzyki. Gardzono nim jednak jako człowiekiem.

Na początku lat osiemdziesiątych Wagnerowie wyjechali do Włoch. Podczas pobytu w Palermo, skomponował „Parsifala”. Zmarł w Wenecji. Miał 69 lat.

Polska

WYGRANI - PRZEGRANI

poniedziałek, października 26, 2015

Europa

NA PRAWO MARSZ

niedziela, października 25, 2015

Fala uchodźców z Południa na Północ otworzyła nowy rozdział w Europie.

W obliczu tego kłopotliwego problemu, którego – jak pokazują wydarzenie ostatnich tygodni, ostatnich dni – nie daje się w rozsądny sposób rozwiązać (co prawda sam nie wiem, co to znaczy „w sposób rozsądny”), jedno stało się oczywiste.

Europejska prawica i ultra prawica zwierają szeregi. Europa znajduje się w przededniu wielkiego buntu przeciwko demokracji.

Gdy coraz więcej przybywa uchodźców do Niemiec, tym skrajna prawica w tym kraju staje się bardziej brutalna. Przemoc w wielu miejscowościach stała elementem jej strategii. Hasła w rodzaju: "Kup sobie kwas solny, bo inaczej my ci go kupimy", są rozsyłane do wielu ludzi pomagających uchodźcom.

Na ulicach niemieckich miast pojawiają się szubienice dla pani Angeli Merkel. Niemcy, przede wszystkim regiony na wschodzie kraju, przypominają bojówki faszystowskie. Ongi przeciwko Żydom, dziś przeciwko uchodźcom. Zresztą nie tylko tym z Południa – nienawiść rozlewa na innych „obcych”.

Liczba przestępstw na tle rasowym osiągnęła we wrześniu w Niemczech rekordowy poziom - 1450. Coraz częściej dochodzi do ataków na ośrodki dla uchodźców. Zresztą nie tylko w Niemczech. Dotąd najbardziej otwartym krajem dla „obcych” była Szwecja. Wzór, oaza demokracji.

Szwecja przyjmowała potrzebujących z otwartymi ramionami. Niespełna 10-milionowy kraj pomagał Polakom, polskim Żydom po 1968 r. i w stanie wojennym, Chilijczykom uciekającym przed Augusto Pinochetem, ofiarom wojen na Bałkanach, w Iraku i Afganistanie. Jeszcze do niedawna drzwi dla Syryjczyków, Erytrejczyków i Afgańczyków były otwarte.

Dziś premier Stefan Löfven przyznaje, że Szwecja jest bliska "granicy swych możliwości przyjmowania uchodźców". „Eldorado” się skończyło. Nie skomentował informacji , czy faktycznie rozważa wprowadzenie tymczasowych kontroli granicznych. Ale jest to nieuniknione.

We Francji skrajna prawica ma coraz silniejszą pozycję polityczną. Pozornie jest to kraj przyjazny dla obcych, lecz z pewnością nie dla fali uchodźców z Bliskiego Wschodu, która lada moment może przekroczyć granicę niemiecko-francuską.

Były prezydent Francji, Nicolas Sarkozy, coraz częściej zabierający głos publicznie, liczący na powrót do wielkiej polityki twierdzi, że wobec napływu tysięcy uchodźców, obowiązujące prawo pozwalające na wolne przekraczanie granic okazało się przestarzałe. Podobnie zresztą jak cały projekt Unii Europejskiej.

Sarkozy zachęca do szybkich zmian. W przeciwnym razie "zmiany wprowadzą ci, którzy nie kochają Europy". Sarkozy przestrzega przed najgorszym.

Przed marszem Europy na prawo, na skrajne prawo.

Jego przesłanki widać w Niemczech, w Szwajcarii, na Węgrzech, we Francji, nawet w krajach skandynawskich.

Od zakończenia II wojny światowej minęło 70 lat. Wydawało się, że doświadczenie, jakim dla świata był Holocaust sprawiło, że równie okrutna masowa zbrodnia nie ma prawa się powtórzyć. A może nie jest to wcale zamknięta karta, ów koszmar historii ?

Przed takim scenariuszem przestrzega prof. Timothy D. Snyder - amerykański historyk specjalizujący się w historii nacjonalizmów, profesor prestiżowego Uniwersytetu Yale; właśnie ukazała się jego najnowsza publikacja - "Czarna ziemia. Holocaust jako ostrzeżenie".

Wskazuje on na potencjalne rejony, które mogą stać się punktami zapalnymi w skali światowej, To nie jest tylko Afryka, Bliski Wschód, ale także Rosja Putina, który wszystkim „gra na nosie” i coraz bardziej umacnia mocarstwową pozycję Rosji.

W polityce funkcjonują naczynia połączone. Jeśli Unia Europejska nie da sobie rady z problemem uchodźców - a wiele wskazuje na to, że rady nie da – wówczas dotychczasowy układ sił w Europie może lec w gruzach.

A jak będzie w Polsce?

To się dopiero zobaczy.

Człowiek

METAFIZYKA LESZKA KOŁAKOWSKIEGO

piątek, października 23, 2015

przegrani

GŁUPIEJEMY

czwartek, października 22, 2015

Polacy toczą bój na całej linii. Jedni walczą z drugimi. Bywa, że w ważnej sprawie. Ale całkowicie zapominają o tym, co jest glebą, ziarnem, solą ziemi ojczystej. Jest nią wiedza.

Ale wiedza o świecie i życiu, to nie tylko umiejętność poruszania się w wąskim temacie machin korporacyjnych, w których jednostka znaczy tyle co nic, spełnia funkcję trybiku, który często bywa z dnia na dzień wyrzucany na bruk bezrobotnych. I wówczas król okazuje sią nagi.

Wąska, ograniczająca się do wykonywania zawodu wiedza przydaje się w życiu na krótką metę. Najpożyteczniejszą wiedzę poznaje się dzięki czytaniu książek. Plasujemy się pod tym względem na jednym z ostatnich miejsc w Europie. Po prostu nie czytamy. Polacy utworzyli wielką armię analfabetów XXI wieku.

A zatem Polacy - skoro nie czytają książek - głupieją.

To co wiedzą o świecie płynie głównie z oglądania telewizji i „lektury” sensacyjnych ochłapów w Internecie. Bo nawet z niego nie zawsze potrafią mądrze korzystać. Jednorazowy kontakt w ciągu roku deklaruje niespełna 40% Polaków, przy czym książkę zdefiniowano bardzo szeroko. Włączono w to albumy, poradniki, encyklopedie, słowniki, książki kucharskie i poradniki działkowca także książki w formie elektronicznej. Pominięto „lekturę” pozycji pornograficznych. Za przeczytanie książki uznano także tych, którzy zapoznali się co najmniej z trzystronicowym tekstem.

Spadek zainteresowania książkami zaznacza się szczególnie silnie wśród nastolatków oraz - co ciekawe - wśród osób, które wyższe wykształcenie zdobyli w ostatnich latach. Najmłodsi wykazują tendencję do tego, by nie czytać książek w całości.

Najwyżej na drabince czytających książki plasuje się płeć piękna. Gdy badanych poproszono o wskazanie motywów, dla których sięgnęli po czytaną książkę, kobiety częściej niż mężczyźni wskazywały relaks i rozrywkę, mężczyźni zaś częściej niż czytelniczki preferowali lektury dotyczące ich potrzeb zawodowych.

Najwięcej czyta się w wielkich miastach, najmniej na wsi. Do lektury e-booków kiedykolwiek w życiu przyznaje się 7% badanych, a do słuchania audiobooka – 6%.

Ale generalnie Polacy nie czytają. W Europie najlepiej rozwija się czytelnictwo we Francji, Czechach, Niemczech, Anglii, Hiszpanii i krajach Skandynawskich.

W Polsce 53% spośród osób, które zadeklarowały, iż nie przeczytały żadnej książki w ciągu ostatnich 12 miesięcy, nigdy nie czytało książek, bądź czytało je wyłącznie w szkole. I nie widzą w tym żadnego problemu.

Wtórny analfabetyzm – oto co nas czeka. Czyli narodowa klęska.

Człowiek

JESTEM KOBIETĄ PIĘKNĄ

środa, października 21, 2015

O wielkiej, zapomnianej nieco pisarce, MARII DĄBROWSKIEJ (1889-1965), warto pisać i ukazywać jej bogate życie. Miała wzloty i upadki. I aczkolwiek zapisała w historii polskiej literatury i kultury bogatą kartę, to nie była bez skaz, jak każdy z nas.

Jej „skaza” była dość osobliwa. Uważała się za niewiastę pełną uroku i niepospolitej urody. W rzeczywistości urodą nie grzeszyła.

Na temat autorki „Nocy i dni” krążyły po Warszawie, jeszcze za jej życia, przeróżne plotki. Trudno powiedzieć dlaczego „warszawka” upatrzyła sobie w pisarce obiekt niewybrednych momentami uszczypliwościami. A może sama do tego prowokowała kolegów - pisarzy, zwłaszcza zaś panie z tak zwanego towarzystwa oraz środowiska artystycznego i literackiego?

Maria Dąbrowska uważała siebie za kobietę pełną wdzięków. Prawdę mówiąc, to jej osobiste przekonanie kłóciło się z rzeczywistością. Była wielką pisarką, nie będąc piękną kobietą. Sama zaś miała na swój temat zdanie całkiem odmienne.

"Skrzyżowanie jamnika z Piastem Kołodziejem" - tak określił ją jeden ze złośliwych kolegów po piórze. Przezwisko szybko upowszechniło się nie tylko w literackiej kawiarni na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Gruchnęło na całą stolicę. Dąbrowska zareagowała nazywając autora tych słów „szmatą udającą literata".

Inny literat tak ją opisał: „Niska, krzywonoga, o bardzo pospolitych rysach twarzy... Fryzurę nosiła rodem z czasów Piasta: proste, płowe włosy z grzywką nad czołem, podstrzyżone dookoła głowy "pod donicę".

Chorobliwe upodobanie we własnej osobie sprawiało, że - nieświadoma braków urody - czuła się kobietką fertyczną, ładną i zgrabniutką. Narcyzm Marii Dąbrowskiej nie mijał wraz z upływem lat, wręcz przeciwnie - im była starsza, tym bardziej uwielbiała swoją postać. Utwierdzali ją w takim zachwycie, jak sama pisze, czterej partnerzy: mąż i trzej kochankowie.

Pierwszym jej partnerem był mąż, piłsudczyk, działacz niepodległościowy Marian Dąbrowski, pisała o nim: "Mirek bardzo mnie kocha. Jest wzruszający w swej miłości, dzisiaj po tylu latach mówi mi rzeczy, które powtarzam sobie potem sto razy w upojeniu, sama sobie nie wierząc".

Drugim partnerem pisarki był malarz Henryk Szczygliński. Pani Maria wspominała, że „zaczął mnie bałamucić i uwodzić w sposób tak powabny i kuszący, że z nim w końcu o świecie Bożym zapomniałam".

Następnymi jej mężczyznami, o których wiemy byli: Stanisław Stempowski i Jerzy Czop. W czerwcu 1930 r. pani Maria zanotowała w „Dziennikach”: „Kocha się we mnie dwu najpiękniejszych z urody ludzi w Polsce".

Stanisław Stempowski był starszy od niej o 37 lat, żonaty, ojciec trzech synów. Wybitny wolnomularz (m.in. sekretarz Wielkiej Loży Narodowej Polski), ojciec Jerzego Stempowskiego – pisarza, wieloletniego współpracownika paryskiej „Kultury”. Dla Dąbrowskiej stracił głowę. Zanotowała: „Stachno stał się wielką moją miłością, najwierniejszym i najoddańszym towarzyszem mego życia".

O kolejnej przygodzie miłosnej, o lekarzu Jerzym Czopie pisała, że „był młodym człowiekiem tak wyjątkowej od stóp do głów urody, że nikogo podobnie pięknego nigdy w życiu ani przedtem, ani potem nie spotkałam".

Starszy pan Stempowski udawał, że nie wie, co ona z tym zachwycającym ją pięknisiem wyprawia, tylko niekiedy "dąsał się" na Maryjkę.

Gdy miała 50 lat, był lipiec 1939 r., zapisała w „Dziennikach”, że ludzie opowiadają, iż „jestem… warta grzechu... wyglądam świetnie i tak młodo, że sama głupieję na swój widok".

Trzynaście lat później cieszy się sobą pisząc tak: "W poniedziałek skończyłam 63 lata, trudno mi w to uwierzyć, nie czuję się nawet na 40 i wciąż nie wyglądam też na moje lata. Wciąż jestem jeszcze zgrabna". Uczuciami związana była przez wiele lat powojennych z Anną Kowalską – pisarka (1932-1969).

Maria Dąbrowska przejawiała narcyzm nie tylko w uwielbieniu swego ciała. Narcyzm - jak ktoś zauważył - nie jest u pisarzy zjawiskiem rzadkim, raczej nawet nagminnym, ale autorka „ Nocy i dni” nie znała granic w wychwalaniu swojego talentu. Była bezsprzecznie wielką pisarką, ale udając arcyskromną, potrafiła porównywać się z wyjątkowymi powieściopisarzami świata. W licznych spotkaniach z czytelnikami głosiła swoją wielkość.

Znakomity krytyk, sprawiedliwie oceniający zalety i ułomności jej pisarstwa, a także znający każdą jej wypowiedź publiczną, Wiesław Paweł Szymański, podaje, że w 1938 r., po spotkaniu autorskim gdzieś na prowincji Dąbrowska wyznała: „ Mówiłam o cieniu wielkiego geniusza narodu polskiego Mickiewiczu, i jego niespełnionym marzeniu, by jego księgi zbłądziły pod strzechy, i o tym, że to właśnie spotyka tak skromnego i małego pisarza, jak ja".

Chyba ciut, ciut przesadziła...

Tak oto poplotkowaliśmy na temat Marii Dąbrowskiej, co w najmniejszym stopniu nie osłabia jej niepowtarzalnej pozycji w polskiej literaturze i kulturze. W tym roku mija 50 lat od Jej śmierci.

Wielkim twórcom - tak sądzę - można pozwolić na mniejsze i większe słabostki. Całkiem inaczej się dzieje, gdy patrzmy na kogoś kto udaje Bóg wie kogo, a jest osobą bardzo, bardzo przeciętną. Wielu takich wokół.

godność

CZŁOWIEK WOLNY

wtorek, października 20, 2015

Gdy chcemy znaleźć wskazówkę co robić, jak żyć, którędy pójść - warto sięgać do Camusa. Do tej ciągle żywej ikony umysłów niezależnych. Umysłów wolnych od przesądów, nakazów, nieprawości.

Albert Camus - pisarz i moralista. Jego moralność jest z innego świata. Nie z tego, którego przywódcy rządowi, opozycyjni, partyjni, kościelni roszczą sobie prawo do narzucania innym swoich poglądów.

Na pierwszym miejscu stawiającego godność. I honor. Kobiety stawiał na piedestale. Na pytanie o dziesięć najważniejszych słów wymienił: świat, cierpienie, ziemia, matka, ludzie, pustynia, honor, bieda, lato, morze.

Po R. Kiplingu był najmłodszym pisarzem - noblistą. Studiował filozofię. Był zafascynowany św. Augustynem. Co nie przeszkadzało, że akurat, gdy zgłębiał głośne dzieło chrześcijańskiego filozofa pt. „Wyznania”, zapisał się do partii komunistycznej. Była to jego reakcja na zwycięstwo nazizmu w Niemczech. Wojna domowa w Hiszpanii utwierdziła go w słuszności wyboru, jednak na krótko.

Gdy tylko dotarły do Camusa wiadomości o stalinowskich czystkach, zerwał z partią. Żadnych serwitutów, żadnych ustępstw. Poszukiwanie cnoty i miłości – to główny cel życia. Jednak nie o chodziło mu o cnotę mierzoną grzechem w nauczaniu Kościoła. Grzech był dla Camusa czymś niepojętym. Tak jak niepojęty dla pisarza był sam Bóg. Nie mógł zgodzić się z nauczaniem, że człowiek staje się wolny, zaznając łaski Boga. Camus nie wierzył w Boga i zarazem nie uważał się za ateistę, żył w nim - pisał w „Notatnikach” - ten religijny niepokój. Nie widział jednak potrzeby, by się nawracać.

Gdy zerwał z komunizmem, odrzucił owe tkwiące w nim łaknienie nicości, oddał się miłości życia (to tytuł jednej z jego noweli). Pisał:„ Każda napotkana istota, każdy zapach tej ulicy, wszystko to jest dla mnie pretekstem, by kochać bez granic”.

Od polityki uwolniła go literatura, w „Notatnikach” zapisał: „Ci, co mają w sobie wielkość, nie zajmują się polityką”. We wrogim świecie człowiek działa samotnie i „ jest sam wobec losu, który tylko on tworzy i który odnajduje”. Jednostka potrzebuje obrony przed światem polityków, przed ich knowaniami, wciąganiem w idiotyczne gry i zabawy.

Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej założył Théâtre de Travail. Podczas wojny przystąpił więc do podziemnego ruchu oporu. W 1947 r. ukazała się „Dżuma”, powieść - moralitet. Przyniosła mu światową sławę.

Czy zło można pokonać? Ludzie - pisał Camus - są wyczerpani złem albo zrezygnowani, co na jedno wychodzi. Tyle tylko, że nie mogą już znieść kłamstw na ten temat. Zła niczym nie można usprawiedliwić. Ani rozumem, ani sercem. Nawet jeśli dżumy nie da się pokonać, nawet jeśli nie da się jej zwyciężyć w ludożerczej wojnie, nie znaczy to, że należy przystać do wroga. Na naszym świecie są zarazy i ofiary. W miarę możliwości nie należy być po stronie zarazy. To wszystko, aż wszystko!

Camus był przystojnym mężczyzną, o smutnym spojrzeniu, tajemniczym głosie, podobał się kobietom. Sama rozmowa z kobietą sprawiała mu przyjemność. Wolał rozmawiać z kobietami niż z mężczyznami. Nie był wiernym kochankiem. Piękna Simone Hié, obracająca się w środowisku artystycznym, długo opierała się urokowi Camusa. Została jego pierwszą żoną. W tym samym czasie obdarzał uczuciami dwie kobiety, Yvonne i Francine. W liście do Yvonne pisał: „Prawdopodobnie zmarnuję sobie życie, jeśli rozumieć je w potocznym tego słowa znaczeniu. Mam na myśli ewentualny ożenek z F., chyba że ona się na to nie zgodzi. Już od dawna nie dostaję od niej żadnych wiadomości… tak bardzo chciałbym Cię pocałować, a równocześnie odejść… będę igrał z losem, by ponieść porażkę: to właśnie usiłowałem Ci powiedzieć”.

Drugą jego żoną została Francine Faure. Camus pisał: „Pozwólmy działać absurdalnemu bożkowi, który jest dokładny i elegancki, nieco ironiczny i strasznie szybki, kiedy uderza. Jego religia polega na tym, by nie starać się unikać ciosów, lecz umieć je przyjmować”.

Camus w sferach paryskich intelektualistów był postacią powszechnie znaną. Po II wojnie światowej Paryż, jeszcze przez kilka lat, kontynuował przedwojenny status kulturalnej stolicy świata. Kawiarnie zamieniły się w miejsce gorących dysput. Prowadzili je Albert Camus, Jean-Paul Sartre i jego towarzyszka życia Simone de Beauvoir. Jadali wspólnie obiady, pili wino do późnych godzin nocnych, w La Rose Rouge słuchali śpiewu Juliette Gréco. Sartre i Simone de Beauvoir wyznawali radosny ateizm. Camusowa niewiara była wyrazem niepokoju i bezradności.

Sartre – powiedzieć można – był prostackim ateistą, odrzucał Boga jako przeżytek i burżuazyjny skansen. Camus toczył ciągły spór z Bogiem, czy raczej o Boga, albo przeciwko Niemu. Żałując, że nie wierzy w Boga, pisał: „Bóg był – i jak sądzę jest jedną z szans człowieka, a tym wszystkim, którzy się od niego odwrócili, pozostaje odnalezienie innej drogi, jednakże bez zbytniej pychy i bez zbytnich złudzeń”.

Camusa i Sartre’a poróżnił stosunek do stalinizmu. Sartre uważał, że jeśli ktoś z jakiegokolwiek powodu nie popiera Związku Sowieckiego, nie jest postępowy. Camusa wykluczono więc z towarzystwa. Sartre uchodził za króla intelektualistów, z jego opinią liczył się intelektualny Paryż. Sartre w czasie wojny nie pojawił się w ruchu oporu. Natomiast po wojnie należał do najbardziej żarliwych lustratorów.

Ponieważ wśród francuskich literatów i artystów przeważali kolaboranci, Sartre miał pole do popisu. Camus, który działał w ruchu oporu, był ostrożny w ferowaniu wyroków. François Mauriac (również działacz ruchu oporu) po wojnie głosił hasło pojednania Francuzów: tych, którzy kolaborowali z hitlerowcami, z tymi, którzy działali w podziemiu (tych zresztą we Francji była mniejszość). Jako chrześcijanin domagał się przebaczenia kolaborantom. Camus przeciwstawił się miłosierdziu, apelując o sprawiedliwość. Odrzucał miłosierdzie na tamtym – dla niego jako niewierzącego nieistniejącym – świecie. Domagał się sprawiedliwości tu, na ziemi.

Polemika wierzącego z ateistą rozgorzała na łamach powojennej prasy francuskiej. Camus opowiedział się za karą śmierci. Jednak gdy przyszło do konkretnych działań, podpisał się pod listem o ułaskawienie pisarza Roberta Brasillacha (nie kryjąc przy tym odrazy do zdrajcy; ostatecznie Brasillach został stracony, był to we Francji jedyny wyrok śmierci na pisarzu, więcej wyroków wykonano na dziennikarzach).

Spór między Camusem a Mauriakiem był sporem między członkami ruchu oporu, każdy z nich miał prawo do zabierania głosu. Takiego prawa moralnego Sartre nie miał, a wypowiadał się najgłośniej i najbardziej radykalnie.

Ani Marks, ani Biblia - nieco na skróty może być skomentowana moralistyka Camusa. A co pozostaje w zamian? Bunt!

Kim, według Camusa, jest człowiek zbuntowany? Jest nim przede wszystkim człowiek, który potrafi powiedzieć: nie. Który się nie lęka.

Nie jest jednak przy tym człowiekiem, który rezygnuje, zatem umie powiedzieć: tak. Jeśli człowiek buntuje się przeciwko temu, że czeka go śmierć, jest to naturalne, zrozumiałe. Dzieje człowieka zawsze są niespełnione, a nieśmiertelność złudna. Wszelką negację należy jednak przekuć w afirmację wolności i sprawiedliwości.

Bohaterem Camusa jest Syzyf. W eseju „Mit Syzyfa” wyłożył filozofię, sens (bezsens?) życia. Syzyf to bohater absurdu. Może nim być każdy z nas.

Syzyf napina ciało i zaczyna dźwigać kamień, pcha go po stoku, na jego twarzy widać ból i wysiłek. Dłonie obejmują głaz, paznokcie zdają się wbijać w kamień, palce krwawią. Należy zrobić wszystko, by uporać się z ciężarem. I wreszcie cel został osiągnięty. Alleluja! – wołają jedni. Hurra! – krzyczą drudzy. Ale jest to jedynie złuda, nie zwycięstwo. Syzyf za chwilę zobaczy, jak kamień runie w dół. Syzyf żyje w absurdzie. W absurdalnym marszu przez życie. W zmęczonym skupieniu schodzi więc na równinę. Tam, gdzie głaz spadł z góry i już czeka na niego. Głaz-kamień. Życie w radości i udręce. Syzyf zbiera w sobie resztki sił i resztki nadziei – staje przy kamieniu. Będzie próbował jeszcze raz, potem kolejny, i jeszcze jeden raz. Nabiera powietrza w płuca, kilka łyków wody dla orzeźwienia, połyka lekarstwo, by wróciła sprawność. Aż do bólu napina mięśnie. Znowu zmierzy się z górą. Choć już teraz wiadomo, wie o tym Syzyf, wiemy o tym my wszyscy, jaki będzie finał.

Syzyf, stojąc na równinie, jeszcze przed startem jest świadom klęski. Więc cierpi. Cierpienie i myśli o samobójstwie bezustannie towarzyszą nam w życiu. Ale mimo to Syzyf nie odpuszcza, nie poddaje się, nie tchórzy. Choć przecież wie, że gdy osiągnie szczyt, kamień znowu spadnie.

Ale pamiętajmy: nie liczy się to, co będzie, ważne jest to, co teraz. Więc teraz trzeba pchać kamień, by wynieść go na górę.

Już stanął przy nim, ujął go, zaparł się nogami, pcha głaz pod górę, po raz kolejny rozpoczyna życie przez mękę. Absurdalny sens egzystencji. Szczyt przed nami! Szczyt nie do zdobycia! W tym absurdalnym życiu, w tym ciągłym zdobywaniu szczytu Camus zawarł sens życia. Wszystko bywa absurdalne, świat staje do góry nogami, wszystko się wali, wszyscy umierają bez wyjątku: dzieci, starcy, zbrodniarze, bohaterowie. Jak się bronić przed absurdem? Obrona nie ma sensu, gdyż jesteśmy skazani na absurd. Absurd to jednak nie zło. To konieczność. Ale nie wolno godzić się na zło. Nie wolno godzić się na żaden jego przejaw, nawet najdrobniejszy.

Albert Camus zginął 4 stycznia 1960 r., w wypadku samochodowym, 4 kilometry za Sens, między Champigny-sur-Yonne a Villeneuve-la-Guayard. Samochód wpadł w poślizg i uderzył w drzewo. Samochód prowadził przyjaciel Camusa, jego wydawca Michel Gallimard.

Z czworga pasażerów na miejscu zginął tylko Camus. Jadący z nimi pies – zaginął.

Jerzy Klechta

WRÓŻBA W REALU

POLAŃSKI NA SZAFOT

MIŁOŚĆ I ŚMIERĆ

KOBIECIARZ, ANTYSEMITA, GENIUSZ

WYGRANI - PRZEGRANI

NA PRAWO MARSZ

METAFIZYKA LESZKA KOŁAKOWSKIEGO

GŁUPIEJEMY

JESTEM KOBIETĄ PIĘKNĄ

CZŁOWIEK WOLNY

O Mnie

POLECANA KSIĄŻKA

Popularne wpisy

Archiwum Bloga

Etykiety