ŻYDZI W POWSTANIU WARSZAWSKIM
sobota, sierpnia 01, 2015
W walkach powstańczych 1944 roku brali udział nie tylko
Polacy. Piękną kartę zapisali Słowacy. Pracowali w gazowni na Czerniakowie. W
porozumieniu z kierownictwem Armii Krajowej utworzyli 535. pluton Słowaków.
W powstaniu walczyło też kilku przedstawicieli innych
narodowości, nie zabrakło nawet Nigeryjczyka, Augusta Agbola O’Browna, który w
Warszawie mieszkał jeszcze przed wojną. Oddzielny rozdział Powstaniu
Warszawskim zapisali polscy Żydzi.
Najgłośniejszym wydarzeniem Powstania Warszawskiego
związanym z Żydami było odbicie więźniów obozu koncentracyjnego „Gęsiówka”,
przy ul. Anielewicza. Więźniowie byli wykorzystywani do prac na terenie
zburzonego przez hitlerowców getta (wyszukiwanie w ruinach kosztowności, rozbiórka
domów).
W obozie rozstrzeliwano skazańców przywiezionych z Pawiaka. Zwłoki
palono na miejscu. Obóz powstał wiosną 1943 r. na terenach wzdłuż ul. Gęsiej,
od ul. Zamenhofa do ul. Okopowej – jako filia obozu koncentracyjnego w
Majdanku.
1 sierpnia 1944 r. oddział Kedywu dowodzony przez por.
Stanisława J. Sosabowskiego ( ps. „Stasinek”) wyzwolił około 50 Żydów
zatrudnionych pracach przy Umschlagplatzu. Większość z nich wyraziła chęć walki
w powstańczych szeregach. Był wśród nich m. in. Chaim Goldstein, członek
francuskiego ruchu oporu i więzień KL Auschwitz.
5 sierpnia żołnierze Armii Krajowej z harcerskiego
batalionu „Zośka”, po trwającym półtorej godziny natarciu opanowali obóz, po
czym uwolnili 348 przetrzymywanych tam więźniów.
Udział w Powstaniu Warszawskim brały kobiety – Żydówki.
„O godzinie siedemnastej usłyszałam strzały – pisała
Adina Blady-Szwajger, lekarka i łączniczka ŻOB – Wybiegłam na schody. Tego
wrażenia nie zapomnę. Po schodach zbiegał – oficer polski! W mundurze Brygady
Karpackiej! Wszyscy płakali i ja z nimi. W suterenie urządzano szpital polowy.
Podeszłam do komendanta. Był to major »Pobóg«, przedstawiłam się, powiedziałam
kim jestem i natychmiast zostałam zaliczona w poczet personelu szpitala”.
W szeregi powstańcze wstępowały nawet dzieci. Walczyła
młodzież żydowska. Stawali w szeregach obok polskich rówieśników. Bohaterskimi
czynami zapisali się bracia: Zalman
„Miki” i Perec „Cwaniak” Hochmanowie.
Uratowani z piekła, jakim była likwidacja
getta, handlowali papierosami na pl. Trzech Krzyży. W Powstaniu Warszawskim
służyli jako łącznicy, w działającym na terenie Śródmieścia batalionie „Sokół”.
Stanowili „gwardię przyboczną” legendarnego szefa oddziału, Antoniego
Godlewskiego („Antek Rozpylacz”).
W walkach powstańczych brali również udział członkowie
Żydowskiej Organizacji Bojowej, którym udało się przeżyć powstanie w getcie
warszawskim (m.in. Marek Edelman i Icchak Cukierman).
W Powstaniu Warszawskim 1944 wzięło udział około 1000
Żydów.
0 komentarze